Bazı ülkeler seni dışarıda tutar. Bazıları seni içeri alır ama gözlerinin içine bakmaz. Ve bazı ülkeler vardır ki… sana sadece bir kimlik vermez, seni kendi tarihiyle sınar. Kenya işte bu ülkelerden biri. Afrika'nın yırtıcı kalbi, batının boğuk izlerini hâlâ teninde taşıyan, doğanın ortasında kendine yeniden kimlik yazmaya çalışan bir ulus. Sen şimdi bu ülkenin vatandaşı olmak istiyorsun. Ama bu sadece bir prosedür değil. Bu bir sistemle özdeşleşme denemesidir. Ve Kenya, seni kabul ettiğinde bile, gözlerinin derinliklerine bakıp şu soruyu sorar: “Sen burada doğmadın… ama burada uyanabilecek misin?”
Kenya'da Vatandaşlık Kazanmanın Yolları
Kenya Cumhuriyeti, 2010 Anayasası ve Kenya Vatandaşlık ve Göçmenlik Yasası kapsamında vatandaşlık edinmeye izin verir. Ancak bu izin, sadece belgelerle değil; kültürel direnişle, alışkanlıkla ve sabırla elde edilir.
1. Doğum Yoluyla Vatandaşlık
- Kenya’da doğan ve en az bir ebeveyni Kenya vatandaşı olan herkes, doğum yoluyla vatandaş sayılır.
- Kenya dışında doğmuş ama ebeveynlerinden biri Kenya vatandaşı olan bireyler de vatandaşlık hakkı elde edebilir.
Ama burada doğmak, sadece toprakla temas etmek değildir. Bu toprak, seni kökünden tanımak ister. Adını değil, ritmini duymak ister. Eğer o ritim uyuşmazsa, kimliğin sadece plastikten ibaret kalır.
2. Kayıt Yoluyla Vatandaşlık (Citizenship by Registration)
Bu en ilginç ve çok katmanlı başvuru yoludur.
Kimler Başvurabilir?
- Kenya vatandaşıyla evli olan yabancılar (evlilikten sonra en az 7 yıl bekleme şartı)
- Kenya’da doğmuş ama vatandaşlık almamış bireyler
- Kenya’da yasal olarak en az 7 yıl ikamet eden ve ülkeye “anlamlı katkı” sunan kişiler
- Kenya kökenli ama vatandaş olmayan bireyler
Ama sistem burada sadece süreye bakmaz. Senin “ne kattığın” sorulur. Ve katkı burada… ekonomik değil, sosyolojik bir izdir. Toplum seni görmüş mü? Gülüşünü hatırlıyor mu? Bir çocuk senden selam almış mı? Bunlar görünmezdir. Ama sistemin içinde yankı bulur.
3. Doğallaştırma Yoluyla Vatandaşlık (Naturalization)
- Kenya’da en az 7 yıl sürekli ikamet
- Kenya toplumuna “entegrasyon” göstermiş olmak
- Sabıka kaydı temizliği
- Ülke güvenliğini tehdit etmediğine dair resmi onay
- Temel Swahili veya İngilizce bilgisi
Ama “entegrasyon” kelimesi burada gri ve ucu açık bir labirenttir. Hangi pazar yerinde nasıl konuştuğun, hangi taksi şoförüne nasıl baktığın, hangi Swahili deyimi yanlış yerde kullandığın… seni içeri alıp almamayı belirler.
Kenya'da Vatandaşlık Başvuru Süreci
- Kenya Vatandaşlık ve Göçmenlik Müdürlüğü’ne (Department of Immigration Services) başvuru yapılır.
- Doğum belgeleri, pasaport, ikamet belgeleri, adli sicil kayıtları sunulur.
- Yeminli beyan verilir.
- Güvenlik soruşturması ve sosyal denetim süreci işler.
- Kabul edilirse, resmi gazetede ilan edilir ve yemin töreni yapılır.
Ama burada yemin etmek, sadece söz söylemek değildir. Sen yemin ettiğinde… Kenya sana bakar. Senin söylediklerini duyar. Ama seni ne zaman duyduğu, belirsizdir. Çünkü bu topraklar, seni sadece belgeyle değil, hafızayla tanır.
Ve Sonra?
Artık Kenya vatandaşısın. Ama hâlâ Nairobi sokaklarında bir çocuk sana "mzungu" (yabancı) diye sesleniyorsa… o çocuk sana sistemin duymadığın ama hissedilen sesini yansıtıyordur. Sen vatandaş olmuşsundur. Ama Kenya… henüz seni ezberlememiştir.
Ve Belki de...
Vatandaşlık, Afrika’da sadece bir statü değildir. Bu, kendini hiç bilmediğin bir sesle tanımaya çalışmaktır. Ve Kenya… sana sadece bir kimlik numarası vermez. Sana her sabah şu soruyu sorar: “Sen artık bizden misin, yoksa biz seni sadece suskunluğunla mı kabul ettik?”
