Bir bardak su içiyorsun. Şeffaf, serin, berrak. Belki dağdan süzülmüş. Belki şehir şebekesinden gelmiş. Ama içindeki en net şey görünmüyor: plastik. Gözle görülmez ama hücrene kadar giren, her yudumda seni dönüştüren bir düşman.
Adı mikroplastik. Çapı beş milimetreden küçük. Ama etkisi... hücresel. Ve belki de medeniyetin en ironik mirası. Çünkü onu biz yarattık, ama şimdi o bizi yeniden yazıyor.
Plastiği Çiğneyen Balinalar ve Akciğerinde Plastik Taşıyan İnsanlar
Mikroplastikler okyanuslarda 3 milyon yıl yaşayabiliyor. Ama mesele bu değil. Mesele, artık okyanusta değil; senin içinde olması.
Araştırmalar gösteriyor ki, ortalama bir insan yılda yaklaşık 5 gram mikroplastik yutuyor. Yani her hafta bir kredi kartı büyüklüğünde plastik. Peki bu plastik nereye gidiyor? Sindirimden sonra atılıyor mu? Hayır. Bazıları bağırsak duvarını geçiyor, bazıları akciğer alveollerinde kalıyor, bazılarıysa plasentada bile bulundu.
| Beden Bölgesi | Kaynak | Muhtemel Etki |
|---|---|---|
| Akciğer | Havadan solunum yoluyla | İnflamasyon, doku tahribatı |
| Kan | İnce bağırsaktan geçerek | Hücresel stres, otoimmün risk |
| Plasenta | Anne dolaşım sistemi | Fetal gelişim bozuklukları |
| Beyin | Kan-beyin bariyerini aşabilme ihtimali | Nörolojik bozulma, bilişsel risk |
Görünmeyen Zehir: Plastik, Vücutta Ne Yapar?
Mikroplastiklerin taşıdığı kimyasallar sadece polimer değil. Bisfenol-A (BPA), ftalatlar, ağır metaller... Bunlar hormonal düzeni alt üst eder. Endokrin sistemini taklit eder. Yani hücreler, plastiği “hormon” sanabilir.
Sonuç: tiroid bozuklukları, infertilite, erken ergenlik, bağışıklık çöküşü. Ve daha kötüsü: bu etkiler nesiller arası taşınabilir. Bir annenin maruz kaldığı plastik, doğmamış çocuğunun gen ifadesini etkileyebilir.
Asıl Tehlike: Varlığını Unuttuğun Şey
Mikroplastikler o kadar yaygın ki, toprakta, havada, karda, hatta Everest’in zirvesinde bulundu. Arktik buzullarda bile var. Yani kaçış yok. Ve asıl tehdit de bu: görünmezlik. Göz görmeyince zihin ikna olmuyor.
Ama bu parçacıklar iç organlarda inflamasyona neden olabiliyor. Bağışıklık sistemi onları “düşman” olarak algılıyor. Ve sürekli bir savaş başlıyor. İçsel bir mikroskobik savaş. Sonu olmayan bir yıpranma.
Dönüşmeyen Madde: Ölümden Sonra Bile Seni Bırakmıyor
Plastik biyolojik olarak çözünmez. Sen öldükten sonra bile, bedeninde kalan parçalar çözülmez. Mikroskobik düzeyde bile olsa, toprak altında kalabilir. Belki milyon yıl sonra bir bilim insanı iskelet kalıntını incelediğinde, içindeki plastikleri bulur.
Ve o an şunu söyler: "Bu bir Homo Sapiens değil, bu bir Homo Plastica." Çünkü çağ artık Antroposen değil; Plastikojen.
Dönüşüm Başladı mı? Hayır. Hâlâ Suyunu Petten İçiyorsun.
Bu yazıyı okurken muhtemelen elinde bir plastik şişe var. Belki bilgisayarın klavyesi plastikten. Masandaki çatal, telefon kılıfı, kulaklık, gözlük çerçevesi... hepsi plastik. Ve hepsi zamanla mikroskobik parçalar olarak bedenine karışacak.
O zaman sor kendine: Bedenimin yüzde kaçı benim? Yüzde kaçı üretim artığı? Eğer mikroplastikler yavaşça DNA yapını etkiliyorsa, sen hâlâ aynı kişi misin?
Bu Bir Çevre Sorunu Değil. Bu, Varlık Sorunu.
Mikroplastik, doğaya değil sadece doğa algımıza zarar veriyor. Aslında zarar gören şey ne çevre ne de sağlık. Zarar gören şey gerçeklik kavramı. Çünkü biz, gözle görmediğimiz şeyi ciddiye almıyoruz.
Ama şimdi biliyorsun. Yediğin balığın karnında var. İçtiğin suyun içinde var. Yeni doğan bir bebeğin kanında var. Ve seni her gün, içten içe yeniden yazıyor.
Yani bir gün... sadece bir plastik parçası gibi hissedersen şaşırma. Belki de zaten öyle oldun.
