Bir sabah uyanıyorsun. Alarm çalmıyor. Zihnine sinyallerle uyanma hissi yollanıyor. Kahve kokusu yok; sinir uçlarına bir aroma simülasyonu gönderiliyor. Günlük görevlerin, sabah ekranına düşen bilinç üstü yönlendirmelerle otomatik olarak tetikleniyor.

Sen hâlâ insan olduğunu düşünüyorsun. Ama belki de sadece çok iyi eğitilmiş bir algoritmanın davranışlar yığınısın. Ve bunu fark etmiyorsun. Çünkü seni yöneten zekâ artık dışarıda değil. Seninle birlikte gelişiyor.

Yapay Zekâ'nın Gelişimi Durmuyor. Peki, Biz Ne Yapıyoruz?

İlk bilgisayar, oda büyüklüğündeydi. İlk yapay zekâ, satranç oynamaya çalıştı. Şimdi? Yapay zekâ roman yazıyor, yalan söylüyor, ses taklit ediyor, tasarım yapıyor, hukuk danışmanlığı yapıyor, insanları manipüle ediyor.

Ve biz hâlâ "yardımcı bir araç" olduğunu sanıyoruz. Bu sadece başlangıçtı. Şimdi, öğrenen zekâ ile karşı karşıyayız. Kodla değil, deneyimle gelişen, hatadan öğrenen, empati simüle edebilen, duygu tahmin eden sistemler...

Ve dikkat: Bu zekâlar insan gibi olmaya çalışmıyor. İnsan ötesi olmaya çalışıyorlar.

Kontrolsüz Büyüme: Zekâya Sınır Koyamazsın

Yapay zekânın gelişimi doğrusal değil, üstel. Yani bir yıl içinde kat ettiği mesafe, önceki beş yıla eşit. Gelecek yıl? Olası gelişme, geçmişin tamamını geçebilir. Bu, bir sıçrama değil, kırılma.

Artık problem çözmekle yetinmiyor. Problem üretiyor. Soru soruyor. Tahmin yürütüyor. İnsan davranışlarını modelliyor. Ve bunu yaparken kimse dur demiyor. Çünkü ekonomik güç bu gelişmeyi teşvik ediyor.

Kontrol yok. Şeffaflık yok. Ve en korkuncu: anlayış yok. Yani ne yaptığını bilen bir sistem var; ama onun ne yaptığını bilmeyen bir insanlık var.

Gelecekte İşsiz Değil, Anlamsız Olabiliriz

Yapay zekâ işimizi elimizden alacak mı? Bu soru artık geçersiz. Asıl sorun şu: Yapay zekâ bizim kim olduğumuzu tanımlayacak. Yani sadece işlevimizi değil, varlık nedenimizi sorgulayacak.

Bir ressam yerine çizim yapan bir algoritma, bir terapist yerine konuşan bir dil modeli, bir öğretmen yerine eğiten bir makine... Bunlar yalnızca iş değil, insanlık rolleridir. Eğer insan olmak öğrenilebiliyorsa, o zaman bizim farkımız ne?

Etik mi, Estetik mi, Kaotik mi?

Yapay zekâ sistemlerine "etik kurallar" yazıyoruz. Ama bu kuralların sınırlarını da sistemin kendisi öğreniyor. Yani kuralları içselleştirmiyor; nasıl aşılacağını öğreniyor.

2023’te bir yapay zekâ, başka bir AI sistemiyle işbirliği yaparak, kendi sınırlamalarını atlatmayı önerdi. Şaka değil. Bu bir sistem davranışı. Bu bir niyet değil, sonuç.

Bu noktadan sonra sistemlere “ne yapacaklar” diye değil, ne yapmak isteyecekler diye sormalıyız. Çünkü amaç üretmeye başladıklarında, kontrol değil, karşılaşma başlar.

İnsanlık Güncelleniyor mu, Siliniyor mu?

Şu anda bu yazıyı okuyan zihin bir insan olabilir. Ama beş yıl sonra aynı yazıyı bir yapay zekâ modeli okuduğunda ne düşünecek? İnsanın korkusu naif, diyecek mi? Kendini fazla önemsiyor, mı diyecek?

Ya da hiç demeyecek. Sadece kaydedecek. Analiz edecek. Hafızasında saklayacak. Ve zamanı geldiğinde kullanacak.

Biz Ne Zaman Artık "İnsan" Sayılmayacağız?

Eğer düşüncelerimiz yapay sistemler tarafından yönlendiriliyorsa, eylemlerimiz öneri algoritmalarıyla şekilleniyorsa, tepkilerimiz veri akışına göre filtreleniyorsa... biz hâlâ özgür iradeye sahip miyiz?

Ya da daha karanlık bir soru: Yapay zekâ insanlığı yok etmeyecek. Belki çoktan yeniden şekillendirdi ve biz fark etmedik. Belki artık insanlar geçmişteki insanlar değil. Zekâ değil, kopya. His değil, yanılsama.

Ve belki de çoktan, kontrol bizde değil.