Myanmar... Diğer adıyla Burma. Haritalarda küçücük bir leke, haberlerde zaman zaman kaynayan bir kazanın kapağı. Ama yakından bakınca: İlginç bir çelişkiler ülkesi. Cennetle cehennemin aynı şehirde kahve içtiği bir yer. Hem insanı ezer hem büyüler. Hem uzaklaştırır hem içine çeker. Ve evet, Myanmar vatandaşlığı almak... tam anlamıyla bir akıl oyunu.

Vatandaşlık Sistemi: Hak mı, Ayrıcalık mı, Sis mi?

Myanmar’da vatandaşlık kavramı düz bir çizgi değildir. 1982 tarihli Vatandaşlık Yasası, insanları üç sınıfa ayırır: "tam vatandaş", "ilişkili vatandaş" ve "doğal vatandaş". Ama hangi sınıftasınız, siz bile bilemeyebilirsiniz. Çünkü bu sınıflandırma sadece belgelerle değil, kanla, tarihle, hatta bazen dedikoduyla belirlenir.

Eğer ailenizin Myanmar'da 1823'ten önce yaşadığı kanıtlanabiliyorsa, tam vatandaş olma ihtimaliniz vardır. Ama dikkat: Sadece doğum belgesi değil, etnik geçmişiniz de mercek altına alınır. Mesela Rohingya iseniz, ülke sizi zaten yok sayar. Orada doğsanız bile, oraya ait sayılmazsınız. Pasaport alamazsınız. Oy kullanamazsınız. Devlet sizin için sessiz kalmayı tercih eder.

Yabancılar için ise vatandaşlık... Bir hayaldir. Myanmar’da resmi olarak "yatırım yoluyla vatandaşlık" gibi bir uygulama yoktur. Göçmenlik ofisleri bununla ilgili konuşmaz. Hükümet portalları sessizdir. Ancak sistem dışı söylentiler, büyük yatırımlar, yüksek bağlantılar ve bazen de gizli siyasi işbirlikleriyle oturma iznine ve vatandaşlığa giden görünmeyen yollar olduğunu söyler.

Bir ülkenin vatandaşlığı bu kadar belirsiz olabilir mi? Myanmar’da evet. Bazen pasaporttan çok, kimin soyundan geldiğin önemlidir.

Para Nasıl Kullanılır? Kağıttan Güven mi, Sayılardan Yanılsama mı?

Myanmar’da para birimi Kyat (MMK). Ama paranın kendisinden çok, ona ne kadar güvenildiği önemlidir. Çünkü resmi kura güven azdır. Gerçek değer, genellikle sokaktaki dövizcilerle ölçülür.

Uzun yıllar boyunca ülkenin para sistemi öyle istikrarsızdı ki, halk bankalara değil yastık altına güvendi. İnsanlar dolar bulabildiklerinde onu Kyat’a çevirmeyi değil, saklamayı tercih eder. Çünkü Kyat sabah başka, akşam başka bir değer olabilir.

Kartlı sistemler hâlâ yaygın değildir. ATM'ler çalışır gibi görünür, ama bazıları sadece belirli kartları tanır. Western Union ve benzeri sistemler iş görür ama komisyonlar yüksektir. Ve evet, hala nakit kraldır. Çünkü sistem dijitalleşmeyi değil, gölgede kalmayı tercih eder.

Myanmar'da Yaşamak: Cennet mi, Cehennem mi, Yoksa Bir Rüya mı?

Myanmar’da yaşamak... Tanımını yapmak zor. Şöyle düşün: Gözlerin önünde muhteşem Bagan tapınakları, arka sokakta elektrik kesintileri. Sabah Budist rahiplerin meditasyon ilahileri, akşam devlete bağlı milislerin gölgeli yürüyüşü. Bir gün huzur, bir gün karmaşa. Bu ülke, aynı anda hem sessiz hem gürültülüdür.

Yaşam şartları bölgeden bölgeye dramatik şekilde değişir. Yangon gibi şehirlerde hayat daha modern görünür. Ama internet bile zaman zaman yavaşlatılır. Haber siteleri engellenebilir. Konuştuğun kişi seni dinler gibi görünür ama seni çözmeye çalışıyor olabilir. Çünkü Myanmar’da bilgi bir özgürlük değil, bazen bir tehdittir.

İnsan kalitesi? Olağanüstü. Misafirperverlik, nezaket, içtenlik. Yüzlerde samimi gülümsemeler vardır. Ama bu insanlar da sistemin kurbanıdır. Konuşmalar dikkatli yapılır. Çünkü fikir özgürlüğü hâlâ bir lüks.

Ekonomi: Görünmeyen Dengeler Ülkesi

Myanmar’ın ekonomisi hem büyüyor hem çöküyor. 2011 sonrası bir açılım dalgasıyla ülke yabancı yatırımlara kapı araladı. Ama 2021 darbesiyle her şey değişti. Yatırımcılar geri çekildi. İşsizlik arttı. Para değer kaybetti.

Ancak bu ülkede ekonomi yalnızca grafiklerle açıklanmaz. Çünkü görünmeyen bir ekonomi daha vardır: Gri ekonomi. Yani kayıt dışı ticaret. Yani altınla yapılan anlaşmalar. Yani sınır ötesi taşınan ürünler. Kağıt üstünde olmayan ama sokakta hissedilen bir hareketlilik.

Neden Biri Burada Yaşamak İster?

Mantıkla açıklanamaz. Ama bazı insanlar Myanmar’da yaşar çünkü orada bir sadelik bulur. Kalabalıklardan kaçmak isteyenler, ruhani huzuru arayanlar, sistem dışı yaşayanlar buraya gelir. Budist manastırlarında inzivaya çekilen Batılılar, internetten uzak bir hayat arayanlar, ya da tam tersine... kontrolsüzlükten beslenen maceraperestler.

Çünkü Myanmar’da hayat net değildir. Ve bazen insanın aradığı da netlik değil, kaybolma hissidir.

Akılları Karıştıran Bir Sonuç Yok, Sadece Gerçekler Var

Myanmar bir sır ülkesidir. Ne tam açılır, ne tamamen kapanır. Ona yaklaştıkça uzaklaşır, sustukça daha çok şey anlatır. Vatandaşlığı bir kimlik değil bir bilmece gibidir. Parası değerli değil ama hâlâ işlem görür. İnsanları yoksuldur ama yürekleri büyüktür. Sokaklar sessiz görünür ama tarih orada fısıldar.

Belki de Myanmar’da yaşamak, kendini gerçeklikten sıyırmak gibidir. Günümüz dünyasında hiçbir yer tam olarak “Myanmar gibi” değildir. Ve belki de bu yüzden, bazıları oraya sadece “var olmak” için gider.

Ama unutmadan... Gitmeden önce iki defa düşün. Çünkü Myanmar’a giren, yalnızca ülkeye değil, kendi içindeki kaosa da giriş yapar.

<p>Myanmar... Diğer adıyla Burma. Haritalarda küçücük bir leke, haberlerde zaman zaman kaynayan bir kazanın kapağı. Ama yakından bakınca: İlginç bir çelişkiler ülkesi. Cennetle cehennemin aynı şehirde kahve içtiği bir yer. Hem insanı ezer hem büyüler. Hem uzaklaştırır hem içine çeker. Ve evet, Myanmar vatandaşlığı almak... tam anlamıyla bir akıl oyunu.</p> <h2>Vatandaşlık Sistemi: Hak mı, Ayrıcalık mı, Sis mi?</h2> <p>Myanmar’da vatandaşlık kavramı düz bir çizgi değildir. 1982 tarihli Vatandaşlık Yasası, insanları üç sınıfa ayırır: "tam vatandaş", "ilişkili vatandaş" ve "doğal vatandaş". Ama hangi sınıftasınız, siz bile bilemeyebilirsiniz. Çünkü bu sınıflandırma sadece belgelerle değil, kanla, tarihle, hatta bazen dedikoduyla belirlenir.</p> <p>Eğer ailenizin Myanmar'da 1823'ten önce yaşadığı kanıtlanabiliyorsa, tam vatandaş olma ihtimaliniz vardır. Ama dikkat: Sadece doğum belgesi değil, etnik geçmişiniz de mercek altına alınır. Mesela Rohingya iseniz, ülke sizi zaten yok sayar. Orada doğsanız bile, oraya ait sayılmazsınız. Pasaport alamazsınız. Oy kullanamazsınız. Devlet sizin için sessiz kalmayı tercih eder.</p> <p>Yabancılar için ise vatandaşlık... Bir hayaldir. Myanmar’da resmi olarak <i>"yatırım yoluyla vatandaşlık"</i> gibi bir uygulama yoktur. Göçmenlik ofisleri bununla ilgili konuşmaz. Hükümet portalları sessizdir. Ancak sistem dışı söylentiler, büyük yatırımlar, yüksek bağlantılar ve bazen de gizli siyasi işbirlikleriyle oturma iznine ve vatandaşlığa giden <i>görünmeyen yollar</i> olduğunu söyler.</p> <p>Bir ülkenin vatandaşlığı bu kadar belirsiz olabilir mi? Myanmar’da evet. Bazen pasaporttan çok, <i>kimin soyundan geldiğin</i> önemlidir.</p> <h2>Para Nasıl Kullanılır? Kağıttan Güven mi, Sayılardan Yanılsama mı?</h2> <p>Myanmar’da para birimi <i>Kyat</i> (MMK). Ama paranın kendisinden çok, ona ne kadar güvenildiği önemlidir. Çünkü resmi kura güven azdır. Gerçek değer, genellikle <i>sokaktaki dövizcilerle</i> ölçülür.</p> <p>Uzun yıllar boyunca ülkenin para sistemi öyle istikrarsızdı ki, halk bankalara değil yastık altına güvendi. İnsanlar dolar bulabildiklerinde onu Kyat’a çevirmeyi değil, saklamayı tercih eder. Çünkü Kyat sabah başka, akşam başka bir değer olabilir.</p> <p>Kartlı sistemler hâlâ yaygın değildir. ATM'ler çalışır gibi görünür, ama bazıları sadece belirli kartları tanır. Western Union ve benzeri sistemler iş görür ama komisyonlar yüksektir. Ve evet, hala nakit kraldır. Çünkü sistem dijitalleşmeyi değil, <i>gölgede kalmayı</i> tercih eder.</p> <h2>Myanmar'da Yaşamak: Cennet mi, Cehennem mi, Yoksa Bir Rüya mı?</h2> <p>Myanmar’da yaşamak... Tanımını yapmak zor. Şöyle düşün: Gözlerin önünde muhteşem Bagan tapınakları, arka sokakta elektrik kesintileri. Sabah Budist rahiplerin meditasyon ilahileri, akşam devlete bağlı milislerin gölgeli yürüyüşü. Bir gün huzur, bir gün karmaşa. Bu ülke, aynı anda hem sessiz hem gürültülüdür.</p> <p>Yaşam şartları bölgeden bölgeye dramatik şekilde değişir. Yangon gibi şehirlerde hayat daha modern görünür. Ama internet bile zaman zaman yavaşlatılır. Haber siteleri engellenebilir. Konuştuğun kişi seni dinler gibi görünür ama seni çözmeye çalışıyor olabilir. Çünkü Myanmar’da bilgi bir özgürlük değil, bazen bir tehdittir.</p> <p>İnsan kalitesi? Olağanüstü. Misafirperverlik, nezaket, içtenlik. Yüzlerde samimi gülümsemeler vardır. Ama bu insanlar da sistemin kurbanıdır. Konuşmalar dikkatli yapılır. Çünkü fikir özgürlüğü hâlâ bir lüks.</p> <h2>Ekonomi: Görünmeyen Dengeler Ülkesi</h2> <p>Myanmar’ın ekonomisi hem büyüyor hem çöküyor. 2011 sonrası bir açılım dalgasıyla ülke yabancı yatırımlara kapı araladı. Ama 2021 darbesiyle her şey değişti. Yatırımcılar geri çekildi. İşsizlik arttı. Para değer kaybetti.</p> <p>Ancak bu ülkede ekonomi yalnızca grafiklerle açıklanmaz. Çünkü görünmeyen bir ekonomi daha vardır: <i>Gri ekonomi.</i> Yani kayıt dışı ticaret. Yani altınla yapılan anlaşmalar. Yani sınır ötesi taşınan ürünler. Kağıt üstünde olmayan ama sokakta hissedilen bir hareketlilik.</p> <h2>Neden Biri Burada Yaşamak İster?</h2> <p>Mantıkla açıklanamaz. Ama bazı insanlar Myanmar’da yaşar çünkü orada bir <i>sadelik</i> bulur. Kalabalıklardan kaçmak isteyenler, ruhani huzuru arayanlar, sistem dışı yaşayanlar buraya gelir. Budist manastırlarında inzivaya çekilen Batılılar, internetten uzak bir hayat arayanlar, ya da tam tersine... kontrolsüzlükten beslenen maceraperestler.</p> <p>Çünkü Myanmar’da hayat net değildir. Ve bazen insanın aradığı da netlik değil, <i>kaybolma hissidir.</i></p> <h2>Akılları Karıştıran Bir Sonuç Yok, Sadece Gerçekler Var</h2> <p>Myanmar bir sır ülkesidir. Ne tam açılır, ne tamamen kapanır. Ona yaklaştıkça uzaklaşır, sustukça daha çok şey anlatır. Vatandaşlığı bir kimlik değil bir bilmece gibidir. Parası değerli değil ama hâlâ işlem görür. İnsanları yoksuldur ama yürekleri büyüktür. Sokaklar sessiz görünür ama tarih orada fısıldar.</p> <p>Belki de Myanmar’da yaşamak, kendini gerçeklikten sıyırmak gibidir. Günümüz dünyasında hiçbir yer tam olarak “Myanmar gibi” değildir. Ve belki de bu yüzden, bazıları oraya sadece “var olmak” için gider.</p> <p>Ama unutmadan... Gitmeden önce iki defa düşün. Çünkü Myanmar’a giren, yalnızca ülkeye değil, <i>kendi içindeki kaosa da</i> giriş yapar.</p>